Witamina D odgrywa istotną rolę w organizmie człowieka, a jej wpływ na różne aspekty zdrowia jest stale badany. Jednym z obszarów, który wzbudza zainteresowanie, jest związek pomiędzy witaminą D a poziomem testosteronu. Testosteron, główny męski hormon steroidowy, pełni wiele ważnych funkcji w organizmie, takich jak: rozwój narządów płciowych, regulacja gospodarki lipidowej, utrzymanie masy mięśniowej czy wpływ na funkcje seksualne. Niski poziom testosteronu może prowadzić do różnych niechcianych skutków zdrowotnych. W niniejszym artykule przyjrzymy się zarówno roli testosteronu, jak i witaminy D oraz ich potencjalnej korelacji.
Czym jest testosteron?
Testosteron to najważniejszy męski hormon steroidowy, który jest wytwarzany przez męskie jądra, a w przypadku kobiet – przez jajniki i nadnercza (niewielkie ilości). Należy do hormonów androgenicznych – odpowiada za wygląd, charakter, głos i całokształt funkcjonowania organizmu. Pierwsze objawy zwiększenia testosteronu możemy zaobserwować już w okresie dojrzewania gdy zaczynamy nabierać większej masy mięśniowej czy przechodzić mutacje głosu. Odpowiedni poziom tego hormonu jest bardzo istotny dla stanu zdrowia, bowiem pomaga redukować ryzyko chorób, składu ciała oraz ma wpływ na funkcje seksualne. Oto pozostałe funkcje testosteronu:
• rozwój i prawidłowe funkcjonowanie męskich narządów płciowych,
• inicjacja seksualna
• produkcja spermy
• rozkład tkanki tłuszczowej w organizmie
• stymulowanie i utrzymanie funkcji seksualnych
• libido
• działanie anaboliczne – wpływ na przyrost masy mięśniowej w wyniku przerostu komórek mięśniowych bez zwiększenia ich liczebności
• stymulowanie wzrostu kości długich
• regulowanie gospodarki lipidowej
• wpływa na jakość krwi
• modulowanie funkcji układu odpornościowego
• korzystnie wpływa na układ ruchu
• wpływa na sfere emocjonalna
Ze względu na szerokie działania testosteronu, łatwo można dojść do wniosku, iż jego deficyt jest niebezpieczny dla zdrowia. Za ilość wydzielanego hormonu odpowiada przysadka mózgowa, która jest kontrolowania przez podwzgórze Przyczynami niskiego poziomu testosteronu są m.in.: stres, nadużywanie używek, cukrzyca, schorzenia jąder, brak zbilansowanej diety, nieregularność treningowa czy brak regularnych godzin snu, natomiast objawami m.in.: obniżenie libido, zmniejszenie masy mięśniowej, spadek samopoczucia, problemy ze snem, gorsza jakość treningów czy osłabienie.
Witamina D – krótka charakterystyka
Witamina D jest grupą steroidowych związków chemicznych rozpuszczanych w tłuszczach. Bierze udział w wielu procesach naszego organizmu m.in.: chroni nas przed rozwojem cukrzycy, reguluje pracę serca i naczyń krwionośnych, chroni kości oraz wpływa na nastrój. W naszym kraju (i nie tylko) bardzo powszechny jest jej niedobór ze względu na szerokość geograficzną i minimalną ekspozycję słońca przez większą część roku, toteż zaleca się jej suplementacje. Jest szczególnie istotna dla sportowca ze względu na bezpośredni wpływ na moc mięśniową, siłę, szybkość, nastrój oraz regenerację. Chroni przed kontuzjami zapewniając silny układ kostny. Witamina D występuje przede wszystkim w produktach pochodzenia zwierzęcego (m.in. tłuste ryby czy jajka), jednakże źródła pokarmowe mają niewielki wpływ na zwiększenie jej poziomu w organizmie. Najlepiej pozyskiwać ją poprzez ekspozycję na słońce (promienie UV wytwarzają wit. D w naszej skórze) bądź suplementację. Warto wspomnieć, że witaminy D nie da się przedawkować ze względu na to, że jej nadmiar jest przekształcany do nieaktywnych związków. W związku z tym jedynym zagrożeniem może być nieprawidłowa suplementacja bez wcześniejszej konsultacji u lekarza. Należy regularnie badać poziom witaminy poprzez badania krwi.
Jaka jest korelacja witaminy D z testosteronem?
Doszliśmy do głównego punktu programu. Według badań okazuje się, że odpowiedni poziom witaminy D i wapnia korzystnie wpływa na poziom testosteronu. Tytułowa witamina jest niezwykle skutecznym testo-boosterem. Wykazano bowiem, że receptor dla witaminy D, jak również enzymy biorące udział w jej metabolizmie, można wykryć w ludzkich komórkach Leydiga, które produkują testosteron. Uczeni z Uniwersytetu Medycznego w austriackim mieście Graz potwierdzili fakt, że witamina D podnosi testosteron w przypadku jego niskiego poziomu. Nie jest jednak jasne, czy stałoby się to w przypadku osób, które mają jej właściwy poziom. Jak zostało to wykazane? Po roku suplementacji witaminą D poziom testosteronu całkowitego u facetów z niedoborami podniósł się o niemal 1/3 – z 10,7 nmol/l do 13,4. W ramach korelacji witaminy z podstawowym męskim hormonem płciowym należy również wspomnieć, że dzięki witaminie D hamowane są procesy związane z zamienianiem testosteronu w estrogen. Ponadto ekspozycja ciała na słońce zwiększa testosteron, ponieważ pełni funkcję hormonu anabolicznego, który jest niezbędny do zbudowania większej masy mięśniowej. Witamina D jest warta uwagi również ze względu na swoje oddziaływanie na VDR – receptor w jądrze komórkowym. Geny pobudzone owym receptorem pozwalają rozmnażać komórki satelitarne oraz są odpowiedzialne za kontrolę ich dojrzewania, co ma bezpośredni wpływ na szybkość, siłę, wytrzymałość, a co za tym idzie – na większą jakość wysiłku fizycznego. Wspomniane przed chwilą geny rozmnażają także receptory androgenne, które sprawiają, iż testosteron jest w stanie się wiązać oraz być anabolicznie aktywnym. Szczytowy poziom witaminy D i testosteronu osiągamy w sierpniu, natomiast najniższy w marcu (jeżeli nie przyjmujemy suplementów w okresie jesienno-zimowym). Badania ujawniły także, że kalcytriol (skuteczna postać wit. D) wspomaga produkcję testosteronu w komórkach, co zapewnia rozmnażanie plemników, płodność i erekcję. Większa ilość testosteronu wraz z wyższym stężeniem witaminy D przejawia swoją synergię także za pomocą aktywności seksualnej, ponieważ wpływa na ruchliwość plemników. Studenci z bostońskiej uczelni Harvard zbadali, czy dodatkowe podawanie witaminy D3 może zwiększyć produkcję testosteronu w ludzkich komórkach jąder i w ramach tego wyizolowali komórki jądra męskiego, a następnie dodali i zbadali witaminę D3. Eksperyment wykazał, że podanie kalcytriolu znacząco zwiększyło tworzenie się testosteronu w ludzkich jądrowych hodowlach komórkowych.
Podsumowanie – testosteron koreluje z witaminą D
Podsumowując, odpowiedni poziom testosteronu i witaminy D jest istotny dla zdrowia zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Badania sugerują istnienie korelacji między tymi dwoma składnikami. Ważne jest dbanie o zrównoważoną dietę i regularne badania poziomu witamin w organizmie. W przypadku braków można rozważyć suplementację, lecz najpierw należy skonsultować się z lekarzem, aby uniknąć niepożądanych skutków ubocznych.